Ayisyen ap Rekonstri Ayiti

Ayisyen ap Rekonstri Ayiti

Leson sou Asistans Etranje nan Tranbleman Tè 2010 lan

Rezime Pwoblèm ak Rekòmandasyon yo

Pwen esansyèl nan asistans Etazini pou rekonstriksyon nan Ayiti apre tranbleman tè  2010 lan

• Jis 3.7% nan $ 2.6 milya dola USAID nan finansman rekonstriksyon ak devlopman an Ayiti, soti nan 2010 rive 2020, te jere pa òganizasyon ayisyen yo, dapre done re-analize nan yon rapò  GAO, avril 2021.^[1]
• Yon konpayi prive Washington, DC, Chemonics, te resevwa plis pase $ 200 milyon dola, de fwa lavalè ke tout patnè ayisyen lokal yo ansanm.
• Li pwobab ke mwens pase mwatye nan fon ameriken te janm manyen tè ​​ayisyen an, poutèt  gwo pousantaj depans administratif ke konpayi ki fè pwofi yo ak ONG entènasyonal yo chaje.
• Finansman Etazini apre tranbleman tè 2010 lan, lajman kontoune sosyete sivil ayisyen an, òganizasyon ki baze sou lafwa, ak gouvènman lokal yo.
• Desizyon pou bay èd prèske sèlman atravè antite etranje, te agrave yon tandans alontèm nan kontoune enstitisyon ayisyen yo, e li te ede transfòme Ayiti nan yon “repiblik pou ONG .” Kòm rezilta, konpayi ki baze nan Etazini pou fè pwofi ak ONG yo te pran yon kokennchenn pouvwa ak enfliyans  sou lavi an Ayiti.
• Anpil nan finansman ameriken an te ale nan zòn Ayiti ki pa te domaje nan tranbleman tè 2010 lan, sitou nan konstriksyon yon pak endistriyèl $ 280 milyon komès lib-echanj nan Nòdès Ayiti, ki te detwi zòn agrikòl ak pi bon tè yo pandan y ap kreye yon fraksyon nan salè yo ki pi ba ke sa yo te pwomèt .
• Kèk inite lojman ke yo te pwomèt yo te kreye,^[2] ak plis pase yon dekad pita. Anpil Ayisyen ki pèdi kay yo toujou ap viv nan abri tanporè.
• Asistans etranje ak diplomasi ameriken anvè Ayiti nan dènye dekad la, ranfòse yon ti sèk koripsyon nan elit ekonomik ak politik olye ke yo sipòte gwo mouvman sosyete sivil de baz k ap travay pou retabli demokrasi, epi mete Ayiti sou yon chemen pou devlopman enklizif e dirab.

Rekòmandasyon pou yon rekiperasyon dirije pa Ayisyen

• Sosyete sivil solid Ayiti an, te rann li posib pou pèp ayisyen an siviv malgre katastwòf yo, natirèl ak sa ki sòti nan lèzòm, ki te repete. Òganizasyon kominotè debaz yo ak òganizasyon ki baze sou lafwa, se yo ki pami resous ki pi enpòtan an Ayiti. Òganizasyon ayisyen yo konnen kondisyon lokal ak bezwen yo, epi yo kapab mobilize resous lokal yo. Se yo ki  ta dwe patnè prensipal yo nan efò rekonstriksyon Etazini ak finasè entènasyonal yo..
• Etazini ta dwe pran angajman pou bay omwen mwatye asistans pou rekonstriksyon li an Ayiti atravè pwojè òganizasyon ayisyen yo ap dirije oswa ko-dirije. Objektif sa a pral egzije pou USAID kontakte dirèkteman òganizasyon ayisyen yo, kreye pwosesis aksesib pou koute priyorite ak lide lidè sosyete sivil ayisyen ki andeyò ti sèk patnè USAID ki deja egziste yo, epi kreye pwojè ki pi piti epi ki mwens konplike..
• 53 òganizasyon lokal yo ki finanse pa Fondasyon Entè-Ameriken an (IAF) nan deseni ki sot pase a, se yon kote kritik nan kòmansman pou èd lokalize. Finansman dirèk ameriken atravè IAF pou plizyè douzèn òganizasyon ki baze sou Ayiti bay move lide ke pa gen okenn òganizasyon ayisyen ki kapab jere fon devlopman yo. $ 10.8 milyon dola IAF te bay òganizasyon ayisyen lokal yo nan deseni ki sot pase a, se yon ti fraksyon nan lajan yo bay pi gwo konpayi pou fè pwofi, Chemonics, men se grenn pou yon apwòch diferan nan rekonstriksyon ki ranfòse sosyete sivil la.
• Youn nan fòs konstitisyon Ayiti a, se ke li bay estrikti pou moun patisipe nan planifikasyon ak devlopman lokal yo. Asistans etranje Etazini an Ayiti ta dwe ranfòse gouvènans lokal yo ak patisipasyon kominote a nan destine finansman gouvènman a minisipalite lokal yo nan twa depatman yo (Nippes, Grand’Anse, ak Sud) ki pi domaje nan tranbleman tè a 2021, epi ki egzije patisipasyon popilè nan desizyon planifikasyon yo.
• Retablisman demokrasi an Ayiti dwe gen ladan li eleksyon minisipal lib e jis, sitou jan li  enpòtan pou gouvènman local transparan, epi responsab pou rebatisman Ayiti.
• Depatman ki pi domaje nan tranbleman tè a nan 2021, se twa nan senk depatman ki pi riral an Ayiti. Tankou anpil nan Ayiti, kominote sa yo depann anpil sou ti agrikilti. Etazini bezwen travay avèk kiltivatè yo ak òganizasyon yo nan depatman sa yo ak atravè Ayiti pou ede yo adapte yo ak chanjman nan klima ak kapitalize tè yo atravè asirans rekòt, prè ti-echèl, ak zouti pou bank yo.
• Moun ki gen kay yo te domaje oswa detwi bezwen lojman pèmanan, pa rete anba tant alontèm. Lekòl, klinik sante , lopital , ak legliz yo bezwen rebati tou.
• Pou ou ka rebati ak siksè sòti nan tranbleman tè 2021 an, depann sou retablisman reyèl demokrasi an Ayiti, ki mande pou yon gouvènman tranzisyonèl laj ak enklizif. Eleksyon yo san patipri, kredib e san vyolans posib sèlman avèk yon gouvènman ak yon pwosesis elektoral ki gen patisipasyon ak sipò nan men sosyete sivil la ak lidè legliz yo.
• Administrasyon Biden la ta dwe konplètman enplike sosyete sivil ayisyen an ak lidè legliz yo, ansanm ak kominote dyaspora ayisyèn an Ozetazini. Tou de se sous kritik pou sipò pou rebati kominote ayisyen yo ak demokrasi ayisyen an.
• Ayiti bezwen yon lòt gwo chajman vaksen COVID-19, ak resous, sipò, ak focus pou asire ke yo rive jwenn moun ki pi vilnerab yo nan tout peyi a.

Lafwa nan Aksyon (Faith in Action) se yon mouvman entènasyonal moun ki gen lafwa k ap òganize pou chanjman sosyal nan Etazini yo, Ayiti, Amerik Santral, Rwanda, ak atravè lemonn. Ansanm, n ap kreye yon monn kote chak moun gen lojman, manje, dlo pwòp, swen sante, edikasyon, ak sekirite yo bezwen pou yo boujonnen, epi  gen yon dwa  pawòl sou desizyon ki fòme lavi yo. Depi 2014, Lafwa nan Aksyon (Faith in Action) te sipòte afilye nou an, Òganizasyon Pèp Œcumenik pou Devlopman Nòdès [Organization Peuple Œcuménique pour le Developpment du Nord-Est (OPODNE)] nan efò li yo pou li  transfòme lavi nan Nòdès Ayiti nan ogmante revni ti kiltivatè yo, amelyore sante ak kondisyon lavi nan tout depatman an, epi  kreye yon sans responsabilite ant rezidan lokal ak  ofisyèl eli yo. Pou plis enfòmasyon vizite www.faithinactioninternational.org

^[1] Biwo Responsablite Gouvènman an, AYITI, USAID Finansman pou Rekonstriksyon ak Aktivite Devlopman depi Tranbleman Tè an 2010, Avril 2021 GAO_21-263, Apendis done re-analize pa Lafwa nan Aksyon.

^[2] Biwo Responsablite Gouvènman an, HAITI RECONSTRUCTION USAID te reyalize rezilta melanje e yo ta dwe amelyore Planifikasyon Sustainability, jen 2015, GAO-15-517.